Onderdeel van de NWA-route Op weg naar veerkrachtige samenlevingen
Hoofdaanvrager: Prof. dr. B.J.P. (Bas) van Bavel (UU) 

Onze samenleving wordt met sterke veranderingen en schokken geconfronteerd. Hoe vangen we die zo goed mogelijk op? Voor jongeren, de generatie van de toekomst, is deze vraag cruciaal. Dit programma ontwikkelt en beproeft nieuwe instrumenten en arrangementen die de participatie van (kwetsbare) jongeren versterken en daarmee ook de samenleving inclusiever en veerkrachtiger maken.

Aanpak
De NWA-route “Veerkrachtige en Zinvolle Samenlevingen” richt zich op de vraag hoe nieuwe arrangementen en instrumenten ontwikkeld kunnen worden om de veerkracht van de samenleving te versterken. Veerkracht betekent niet alleen het opvangen van snelle en onwenselijke veranderingen; het gaat er ook om de samenleving zo in te richten dat stabiliteit, democratie en inclusiviteit gewaarborgd en waar nodig versterkt worden. Het hier voorgestelde programma vertrekt vanuit dit uitgangspunt, met nadruk op het vraagstuk van “inclusiviteit en samenhang”. Gekozen is dit programma samen te stellen uit vijf coherente en complementaire werkpakketten, die elk zijn samengesteld uit verschillende bouwstenen. Hierdoor kunnen we met de start- investering een maximaal effect bewerkstelligen, op een manier die recht doet aan de uitgangspunten van de route.

Werkpakketten

(1) Inclusiviteit en Burgerschap/politieke participatie
Contactpersoon: dr. ir. W. (Wim) de Haas (Rathenau)

Dit werkpakket beoogt kennis en instrumentarium te ontwikkelen waarmee jongeren sterker betrokken kunnen worden bij de publieke belangenbehartiging via zelfsturing en politieke besluitvorming. Daarbij manifesteert betrokkenheid zich niet alleen in gedrag (actieve participatie), maar ook in houdingen (verbondenheid, vertrouwen en respect in instituties en anderen) en competenties (kennis en vaardigheden). Het werkpakket richt zich op de vraag: Welke instrumenten, interventies en mechanismen “werken” bij het vergroten van de publieke betrokkenheid van jongeren?

(2) Inclusiviteit en Arbeid
Contactpersoon: dr. J. (Jelly) Zuidersma (Netwerk ZON)

Een veerkrachtige samenleving stelt alle jongeren in staat om op het juiste moment de juiste werk-gerelateerde transities te maken. Bijzonder belangrijk zijn daarbij de overgang naar werk vanuit het onderwijs, vanuit inactiviteit of werkloosheid, vanuit zorg, of vanuit werk zonder perspectief (werk-naar-werk). Maar het gaat ook om het vermijden van negatieve transities (“dead end streets”) en ervoor te zorgen dat er geen groep jongeren ontstaat die volledig buiten beeld en onbereikbaar blijft, omdat ze geen werk heeft, geen onderwijs volgt en geen uitkering ontvangt. Transities in de levensloop en organisatiecontext waarin zij plaats vinden vormen samen het kader voor de centrale onderzoeks- en interventievraag van dit werkpakket: Onder welke omstandigheden en hoe helpen nieuwe vormen van inclusief overheidsbeleid, onderwijs en werkgever- en ondernemerschap jongeren om de juiste transities in hun levensloop te maken?

 (3) Inclusiviteit en Cultuur
Contactpersoon: dr. M. (Marcel) Bastiaansen (BUAS & Tilburg University)

Aan de ene kant zijn jongeren bij uitstek in staat zich op een flexibele manier tussen verschillende culturele circuits, in open constellaties, te bewegen, aan de andere kant zien wij dat veel jongeren juist in een (eigen) kleine ‘bubble’ leven, of daarin getrokken worden. Zij ontlenen daar kracht aan, maar het maakt hen tegelijk ook kwetsbaar, zeker de jongeren die zich meer algemeen in ‘achterstandssituaties’ lijken te bevinden. Idealiter zouden zij leren om onverwachte maatschappelijke en culturele initiatieven te herkennen, te evalueren en te integreren. De vraag   is nu, uitgaande van de mogelijkheid dat zij zich ‘together in and out the bubble’ kunnen begeven: Hoe en onder welke voorwaarden kunnen participatie- en identificatieprocessen onder jongeren uit verschillende culturen worden gestuurd?

(4) Inclusiviteit en Diversiteit
Contactpersoon: dr. P. (Pepijn) van Empelen (TNO)

Dit eerste dwarsdoorsnijdende pakket richt zich op de vraag welke hulpbronnen (menselijk, sociaal en cultureel kapitaal) jongeren nodig hebben om maatschappelijk te kunnen participeren en om toegerust te zijn voor maatschappelijke uitdagingen. Het doel van dit werkpakket is een beter begrip van het creëren, verwerven en benutten van deze hulpbronnen om uiteindelijk scheidslijnen tussen groepen, zoals etnische achtergronden of gender, te kunnen overbruggen. De ontwikkeling en het benutten van deze hulpbronnen speelt zich af in verschillende settings zoals gezin, school, buurt, en (sport)vereniging. De samenstelling en structuur van deze settings, hoe ze worden bestuurd of anderszins worden vormgegeven kan het verwerven van deze hulpbronnen bevorderen, maar ook belemmeren. Dit leidt tot de volgende vraag: Wat zijn doeltreffende en werkbare strategieën om processen van het benutten van hupbronnen te sturen met als doel sociale scheidslijnen te overbruggen?

(5) Inclusiviteit en maatschappelijke participatie
Contactpersoon: prof. dr. H. (Hans) Boutellier (VU) en dr. J. (Joke) Hermes (InHolland)

Dit tweede dwarsdoorsnijdende pakket richt zich op de lokale organisatie van veerkracht van jongeren. Hierbij gaat het om de toerusting van jongeren om een complexe, diverse, conflictueuze, maar ook kansrijke samenleving tegemoet te treden en daaraan in positieve zin bij te dragen. Dat gaat niet vanzelf: maatschappelijke condities dienen maximaal te worden afgestemd op de mogelijkheden en ideeën van jongeren. Daarbij spelen een macro, meso en microperspectief een rol. Het gaat om nieuwe designs op alle niveaus en de mate waarin de verschillende leefwerelden waarin jongeren zich begeven (school, straat, thuis, online) voldoende aangrijpingspunten bieden voor opwaartse mobiliteit en het overwinnen van de barrières die ze daarbij op hun pad vinden. De overkoepelende onderzoeksvraag luidt hierbij: Hoe kunnen we, vanuit het perspectief van jongeren, sociale condities in verschillende maatschappelijke domeinen (lokaal en digitaal) zo inrichten dat jongeren optimaal worden toegerust in hun ontwikkeling van veerkrachtige handelingsperspectieven?

Consortiumleden

Het consortium bestaat o.a. uit: Erasmus Universiteit Rotterdam, Radboud Universiteit, Rijksuniversiteit Groningen, Technische Universiteit Delft, Technische Universiteit Eindhoven, Universiteit Leiden, Universiteit Twente, Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam, Universiteit voor Humanistiek, Universiteit van Tilburg, Vrije Universiteit Amsterdam, Wageningen Universiteit en Researchcentrum, TNO, Fontys Hogeschool, Hogeschool Inholland Rotterdam, Hogeschool Utrecht, Hogeschool van Amsterdam, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Blendle, Briant College, Buzinezzclub, CBS, Centrum Educatieve Dienstverlening, ContourdeTwern, Game Changers Studio, Amsterdam Tabo Goudswaard, Gemeente Amersfoort, Gemeente Breda, Gemeente Eindhoven, Gemeente Middelburg, Gemeente Rotterdam, Gemeente Tilburg, GGD Brabant-ZuidOost, GGD Noord- en Oost Gelderland, Hofstad Mavo Havo, IamProgrez, Imagine IC Amsterdam, Inholland, Inspirezzo, Ithaka, Jheronimus Academy of Data Sciences, jonge mantelzorgers, Jongerenpunt Midden Brabant/Midpoint Brabant, Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst, Lucas Scholen Stichting, Markant, Mira Media, Movisie, Mundus College, Museum Gouda, Natuurmonumenten, Netwerk Zon, NHTV Breda University of Applied Sciences, OCW, Openbaar Ministerie Breda, PABO, Politie-eenheid Zeeland-West-Brabant, PON, ProDemos, Provincie Noord-Brabant, Provincie Utrecht, Rechtbank Zeeland-West-Brabant, Rijnijssel, SCP, ShareNL, Sociale Veerkracht Provincie Noord-Brabant, Soulcreatives, Staatsbosbeheer, Stadscoördinator Humanitas, Stichting Cultuurmarketing, Stichting Openbaar Onderwijs Utrecht, Stichting Vreedzaam, Studio Kort | Design – Technology – Society, Summa College, Teamleider JTTA, Telos – Brabant Centrum voor Duurzame ontwikkeling, The Hague Process on Refugees and Migration, Utrecht Zijn We Samen, hogeschool Van Hall Larenstein, Veldacademie, Vilans, VNG, Waag Society, Willibrord Stichting Utrecht.