Onderdeel van de NWA-route NeurolabNL: de werkplaats voor hersen-, cognitie- en gedragsonderzoek
Hoofdaanvrager: Prof. dr. E.A.M. (Eveline) Crone, Universiteit Leiden

Dit programma maakt gebruik van kennis over gedrag en hersenen om beter te begrijpen hoe jongeren nieuwe kennis en vaardigheden leren, omgaan met uitdagingen in de maatschappij en hoe ze zich optimaal kunnen ontwikkelen. Hersenmetingen geven ons een beter inzicht in wanneer en hoe jongeren van elkaar verschillen en wat nodig is voor een veilige en stimulerende samenleving. De beschikbare en nieuwe kennis zal naar praktische innovaties omgezet worden. Vier programmalijnen definiëren kennisopbrengsten en opbrengsten voor de praktijk.

Aanpak

NeuroLabNL profileert zich als de Werkplaats voor hersenen-, cognitie en gedragsonderzoek met de doelstelling zowel onderlinge disciplinaire verbinding als verbinding met de maatschappelijke praktijk te leggen vanuit de overtuiging, dat beide zeer inspirerend en hard nodig zijn. De beoogde maatschappelijke en wetenschappelijke opbrengsten betreffen meer inzicht in individuele verschillen en in de rol van hersenmechanismen bij leren, concrete aanknopingspunten voor preventie en innovatieve persoonsgerichte brainbased interventies en concrete activiteiten gedurende de looptijd voor kennistransfer, het naar de praktijk brengen van toepassingen en aandacht voor ethische aspecten.

Werkpakketten

(1) Onderwijsneurowetenschap: optimale leercondities
Contactpersoon: Lydia Krabbendam

Nieuwe inzichten op basis van hersenonderzoek hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan een beter begrip van hoe jongeren leren. De vraag die nu aan de orde is, is hoe deze leermechanismen verschillen tussen jongeren. Niet iedereen leert op dezelfde manier, en neuromarkers stellen ons in staat om beter te begrijpen, niet alleen wat jongeren leren, maar ook hoe jongeren leren. De inzichten uit dit onderzoek, toegespitst op individuele verschillen, zullen cruciale kennis opleveren over wie het meeste baat heeft bij welke leeromgeving, en hoe dit gestuurd kan worden naar optimale kansen voor alle individuen.

(2) Sociale onderwijsneurowetenschappen: sociale relaties en sociale buitensluiting
Contactpersoon: Berna Güroğlu

Hoewel veel onderzoek in het onderwijs zich toespitst op leerresultaten, is het ontwikkelen van sociale vaardigheden in deze context een minstens zo belangrijke opdracht voor jongeren. Zij brengen bijna de helft van hun tijd door op school in de context van leeftijdgenoten en de relaties die zij hebben met leeftijdgenoten zijn van cruciaal belang voor hun welzijn, direct in de klas maar ook later in hun leven. Het onderzoek dat zich bezig houdt met een beter begrip van onderlinge sociale gevoeligheden heeft een nieuwe impuls gekregen sinds de opkomst van de “social neuroscience”. Dit onderzoek zal zich richten op de neurale mechanismen die een rol spelen bij de totstandkoming en langdurige ervaringen van buitensluiting en zal ook aanknopingspunten bieden voor het beter begrijpen van de effecten van buitensluiting op probleemgedrag zoals depressie, antisociaal gedrag of middelenmisbruik.

(3) Ontwikkeling hersenen en gedrag bij adolescenten met problematisch antisociaal gedrag
Contactpersoon: Lucres Nauta-Jansen en Hilleke Hulshoff Pol

Eerder onderzoek heeft belangrijke inzichten opgeleverd over de relatie tussen

hersenontwikkeling en gedrag bij gezonde jongeren die zich relatief normaal ontwikkelen. Er is echter nog weinig bekend over het verloop van de ontwikkeling van hersenen en gedrag bij jongeren met antisociaal gedrag, terwijl het van belang is dat het inzicht in de ontwikkeling van hersenen en gedrag bij antisociale jongeren wordt vergroot. Op deze manier kunnen preventie, bejegening en interventie geoptimaliseerd worden, zodat de ontwikkeling van deze adolescenten in een gunstige richting kan worden bijgestuurd. In de tweede plaats om aanknopingspunten te leveren om een meetinstrumentarium te kunnen ontwikkelen dat een beeld kan geven van het ontwikkelingsstadium van hersenen en gedrag bij jongeren met problematisch antisociaal gedrag.

(4) Vernieuwing meetinstrumenten: fysiologische wearables voor jongeren met antisociaal gedrag en/of zelfregulatieproblemen
Contactpersoon: Jan van Erp

Hoewel de neurowetenschappelijke kennis over antisociaal gedrag en over zelfregulatieproblemen de laatste decennia sterk is gegroeid, is deze kennis nog niet sterk geïntegreerd in de praktijk van onderwijs en interventie voor jongeren met dergelijke problemen. Recent hebben technische ontwikkelingen op het gebied van kleine, lichte ‘wearables’ een hoge vlucht genomen. De combinatie van neurowetenschappelijke kennis en deze nieuwe technieken biedt kansen voor vernieuwing van de huidige meetmethoden en voor het bieden van individueel maatwerk. Met wearables worden de metingen van bijvoorbeeld hartslag uit de laboratoriumcontext naar de natuurlijke leefomgeving gebracht en kunnen individuele patronen worden ontdekt. Apps op smartphones bieden mogelijkheden voor ambulante monitoring en biofeedback. Het onderzoek met wearables bij mensen met probleemgedrag is veelbelovend, maar staat nog in de kinderschoenen. Pionierswerk van hoge kwaliteit is nu belangrijk op dit vernieuwende terrein.

Consortiumleden

Het consortium bestaat o.a. uit: Erasmus Universiteit Rotterdam, Open Universiteit, Radboud Universiteit, Rijksuniversiteit Groningen, Technische Universiteit Eindhoven, Universiteit Leiden, Universiteit Maastricht, Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam, Universiteit van Tilburg, Universiteit Twente, Vrije Universiteit Amsterdam, Vrije Universiteit Medisch Centrum, Nederlands Herseninstituut, TNO, Avans Hogeschool, Hogeschool Utrecht, Hogeschool Windesheim, De Bascule, Fun4all, Gemeente Utrecht, Hersenstichting Nederland, ICT for Brain, Body & Behavior, Intermetzo, Kiva, Ministerie van Veiligheid & Justitie / Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC), Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie (NIFP), O.R.S. Lek en Linge, Openbaar Ministerie, Philips, Picasso Lyceum, ReclasseringNL, Respect-education.